دەقی وەڵام:

وەڵام: زانایان سەبارەت بە عوزر بە نەزانین دەڵێن کەسەکە یان موسلمانە یان کافرە:

١ـ ئەگەر کەسەکە کافر بێت، یان ھەر کەسێک لەسەر کوفر بێت لەسەر دینێک بێت بێجگە لە ئیسلام ئەم دوو حالەتانەن:

حالەتی یەکەم: کەسێک لەسەر ئایینی بێجگە لە ئیسلامە، وە دەزانێت و بۆی ڕوون بۆتەوە کە دینی ئیسلام ڕاستە، بەڵام ئیمان ناھێنێت، ئەمەیان کافرە و ئەگەر بمرێت لەسەر ئەم بیروباوەڕە، ئەوە لە ئاگری دۆزەخ ھەتا ھەتایی دەبێت.

حالەتی دووەم: کەسێک لەسەر ئایینی بێجگە لە ئیسلامە، نازانێت دینی ئیسلام ھەیە یان دەزانێت ئیسلام ھەیە بەڵام ئیسلام بە جوانی پێی نەگەیشتووە، ئەم کەسە ڕاستگۆیە ئەگەر بزانێت ئیسلام ھەیە یان ئیسلام ڕاستە بێگومان موسلمان دەبێت، ئەمەیان لەدونیا مەمەڵەی کافری لەگەڵ دەکەین بەڵام لە قیامەت دۆزەخی نییە خوای گەورە تاقی دەکاتەوە.

٢ـ ئەگەر کەسەکە موسلمان بێت ئەم دوو حالەتانە:

حالەتی یەکەم: لە شوێنێک بێت کەمتەرخەمی بکات لە پرسیارکردن و فێربوون، ئەوە عوزری بۆی نییە، جا کوفر بێت یان تاوان.

حالەتی دووەم: ئەگەر پێچەوانەی ئەمە بێت کەمتەرخەمی نەکردبێت و ھەوڵی داوە، بەڵام شتەکە بەسەر خەیاڵیدا نەھاتووە کە حەڕامە، ئەوە عوزری لێ وەردەگیرێت. (القول المفید) لابن عثیمین.

عن ثابتِ بنِ الضَّحَّاكِ رَضِيَ اللهُ عنه عن النبيِّ (ﷺ) قال: (ومَنْ رمى مُؤمِنًا بكُفرٍ، فهو كقَتلِه). أخرجه البخاري (٦١٥٠).

لە ثابت بن ضحاك دەگڕێنەوە خوا لێی ڕازی بێت دەفەرمووێت: پێغەمبەری خوا (ﷺ) فەرمووی: (هەر کەسێک ئیماندارێک تۆمەتبار بکات بە کوفر، ئەوە وەک کوشتنی وایە).

هەر کەسێک ئیماندارێک کافر بکات ئەوە خوێنی حەڵاڵ کردووە و شایستەی کوشتنە، بۆیە بەم تۆمەتبارکردنە بە کوفر وەک کوشتنی وایە، چونکە ئەوەی هۆکار بێت بۆ شتێک وەک کارا (بکەر) وایە.

ابن بطال ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت: (ماناکەی ئەوەیە کافر کردنی ئیماندار وەک کوشتن وایە لە حەڕامیدا لەسەری). (شرح صحيح البخاري) (٦/ ١٠٤).

ابن القیم ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت: (لە تاوانە گەورەکانە کافر کردنی ئەو کەسەی خوا و پێغەمبەر کافری نەکردووە). (إعلام الموقعين) (٦/٥٧٧).

کافر کردنی موسڵمان بەدیارکراوی و حوکم بەسەریدا دان شتێکی زۆر گەورەیە مەگەر بەڵگەن وەک خۆر ڕۆناک بن، بۆیە موسڵمان نابێتە پەلە بکات لە کافر کردن، چونکە هێلی سورە و دوا قۆناغی زانستە.