دەقی وەڵام:

وەڵام: زانایان دەڵێن سەبارەت بەمە دەڵێن:

١ـ دروست نییە هەدیە بدرێت بە خاوەن قەرز پێش دانەوەی قەرزەکەی مەگەر عادەت وابێت پێش قەرزی نێوانیان هەدیە بەیەکتردان لەنێوانیاندا هەبووبێت، کە ئەمە وتەی مالکی و حەنابلە و ابن تیمیە و ابن قیم و شەوکانی و ابن عثیمینە، چونکە:

ـ هەدیە دان بە خاوەنی قەرز هۆکارەکەی قەرزەکەیە و بە قەرز حساب دەکرێ، ئەمەش دەبێتە زیادە بەسەر قەرزەوە، زیادەش لە قەرز حەڕامە. (مجموع الفتاوى) لابن تَيْمِيَّةَ (٢٩/٣٣٥)، (٣٠/١٠٦).

ـ قبول کردنی هەدیە تووش بوونە بە ڕیبا، چونکە قاعیدەیەکی گرینگ هەیە: (کل قرض جر نفعا فهو ربا)، ئەم قەرزە سوودی ڕاکێشاوە.

ـ عادەت وابێت پێش قەرزی نێوانیان هەدیە بەیەکتردان لەنێوانیاندا هەبووبێت ئەمەیان دروستە چونکە هۆکاری هەدیەکە قەرز نەبووە، بەڵکو خۆشەویستی و هاوڕێیەتی بووە. (الشرح الممتع) لابن عثيمين (٩/١١٣).

٢ـ هەدیە دان بە خاوەن قەرز دوای قەرز دانەوەی دروستە، جا دوای قەرزدانەوەی ماوەکەی کەم بێت یان زۆر بێت دروستە. (الشرح الممتع) لابن عثیمین (٩/٥٩)، (المغني) لابن قدامە (٦/٤٣٧).

٣ـ هەدیە دان بە خاوەن قەرز بۆ ئەوەی چاوەڕێی قەرزەکەی بکات ئەمەش دروست نییە و هەمان حوکمی پێشتری هەیە. (نيل الأوطار) للشوکانی (٥/٢٧٥).

٤ـ خاوەن قەرز ئەوەی هەدیەی بۆ دێت لەلایان قەرزارەوە دەبێت ڕەتی بکاتەوە، ئەگەر ناچار کرا ئیلا دەبێت وەربگرێت یان کەسێک وەری گرتووە نەیزانیوە، ئەمەیان دوو ڕێگای لەپێشە:

ٲـ یان خاوەنی قەرز پاداشتی قەرزار دەداتەوە بەقەد هەدیەکە یان زیاتر.

ب ـ یان نرحی ئەو هەدیە لە قەرزەکەی دەبڕێت. (الشرح الممتع) لابن عثیمین (٩/٦١).