دەقی وەڵام:

وەلام // زکاة الفطر : خێرێکە موسلمان لە کۆتای مانگی ڕەمەزان بۆ خۆی و بێجگە لە خۆی دەدات بە ھەژاران ( بێجگە لە خۆی وەک منالی خۆی ، ....) ، وە لە سالی دووەمی ھیجری واجب کراوە لەگەڵ واجب بوونی ڕۆژوو .

زەکاتی ڕۆژوو شکاندن (سەرفترە) واجب دەبێت بە ڕۆژوو شکاندنی ڕەمەزان بەیەک دەنگی ھەموو زانایان ، جیاوازی ھەیە لە کاتی واجب بوونی سەرفترە :

یەکەم / ھەندێک دەلێن زەکاتی سەرفترە واجب دەبێت بە خۆرئاوابوونی کۆتای ڕۆژی مانگی ڕەمەزان ، کە ئەمە ئیمام شافعی ، و احمد ، و وتەیەک لە وتەکانی مالک .

دووەم / ھەندێک زانا دەلێن زەکاتی سەرفترە واجب دەبێت بە ھەلاتنی فەجری ڕۆژی جەژن ، کە ئەمە وتەیەکە لە وتەکانی مالک ، و ابو حنیفەیە .

ابن عثيمين ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( زەکاتی سەرفترە دراوەتە پاڵ ھۆکار کە ھۆکارەکەی ڕۆژوو شکاندنە ، چونکە ڕۆژوو شکاندنە کاتەکەیەتی ، ئەوەی زانراو بێت ڕۆژوو شکاندن ناھێتە دی ئیلا لە کۆتایی مانگی ڕەمەزان نەبێت ، ئیلا ئەوە نەبێت ڕوخسەت دراوە تەنھا ڕۆژێک یان دوو ڕۆژ پێش جەژن بدرێت ، ئەگەر نا کاتی ڕاستەقینە کاتەکەی دوای خۆر ئاوابوونە لە کۆتای ڕۆژی مانگی ڕەمەزان ، چونکە ئەو کاتە کاتی ھاتنەدی ڕۆژوو شکاندنە لە ڕەمەزان ، لەبەر ئەوە دەلێین باشتر وایە بدەیت بەیانی جەژن ئەگەر کرا . )) "مجموع الفتاوى" (18/زكاة الفطر/السؤال رقم 180)

جیاوازی ھەیە لە نێوان زانایان سەبارەت پێش خستنی زەکاتی سەرفترە چوار ووتە ھەیە :

یەکەم / ھەندێک زانا دەلێن دوو ڕۆژ پێش جەژن دەدرێت ، کە ئەمە ووتەی مالکی ، و حنابلەیە ، ابن باز ..... ، هتد ، بەلگە :

(١) حديث ابن عمر رضي الله عنهما وفيه : ( وَكَانُوا يُعطُونَ قَبلَ الفِطرِ بِيَومٍ أَو يَومَينِ ) رواه البخاري (1511) ، واتە : ھاوەلان زەکاتی سەرفترەیان دەدا ڕۆژێک پێش جەژن یان دوو ڕۆژ پێش جەژن .

ھەندێک دەلێن سێ ڕۆژیش پێش جەژن دروستە ، ئیمام مالک دەفەرمووێت : ابن عمر خەلکی دەنار بۆ زەکاتی سەرفترە دوو ڕۆژ پێش جەژن یان سێ ڕۆژ

دووەم / ھەندێک زانا دەلێن دروستە سەرەتای مانگی ڕەمەزان بدەیت ، کە ئەمە ووتەی حنفی ، وتەی ڕاستی شافعی ...... ، ھتد ، بەلگە :

(١) ھۆکاری زەکاتی سەرفترە بەڕۆژوو بوونە چونکە پاک کەرەوەیە بۆ ڕۆژووگر ، کەواتە ھۆکاری یەکەم ھاتە دی کە مانگی ڕەمەزان ھات ئەگەر یەکێک لە ھۆکارەکان بێتە دی ئەوی تریان دروستە ھەروەک چۆن زەکاتی تر ئەگەر بگاتە حەدی نیساب دروستە بدەیت ئەگەر سالێکیش بەسەری تێپەڕ نەبووبێت .

سێیەم / ھەندێک زانا دەلێن دروستە بدرێت لە سەرەتای ساڵ سوڕانەوە ، کەئەمە ووتەی ھەندێک احناف ، ھەندێک شافعی ....... ، بەلگە :

(١) وەک زەکاتی تر وایە کەواتە دروستە سەرەتای ساڵ سوڕانەوە بدەیت .

چوارەم / ھەندێک زانا دەلێن نابێت زەکاتی سەرفترە پێش کات بدەیت ، کە ئەمە وتەی ابن حزمە ، و وتەیەکە لە وتەکانی مالک ، بەلگە :

(١) کاتەکەی دیار کراوە کە پێش نوێژی جەژنە یان کۆتای ڕۆژی ڕەمەزان .

وتەی ڕاست دروستە ڕۆژێک یان دوو ڕۆژ یان سێ ڕۆژ دەتوانی پێش جەژن زەکاتی سەرفترە بدەیت لەبەر ئەوەی ھاوەلان ئەمەیان کردووە .

ئەگەر کەسێک زەکاتی سەرفترە دوای نوێژ جەژن بدات زانایان دەلێن بە زەکاتی سەرفترە نەچووە بەلکو خێرێکی ئاساییە وەک ھەموو خێرەکانی تر ، بەلگە :

عن ابن عباس رضي الله عنه قال : فرض رسول الله صلى الله عليه وسلم زكاة الفطر ؛ طهرة من اللغو ، والرفث ، وطعمة للمساكين ، فمن أداها قبل الصلاة فهي زكاة مقبولة ، ومن أداها بعد الصلاة فهي صدقة من الصدقات . رواه ابوداود

واته : ....... ھەر کەسێک بدات پێش نوێژ ئەوە زەکاتێکی وەرگیراوە ، وە ھەر کەسێک دوای نوێژی جەژن بدات ئەوە خێرێکە لە خێرەکان .

ابن عثيمين ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( زەکات دان دوای نوێژی جەژن بە زەکات نەچووە ، چونکەی پێچەوانەی کردەوەی پێغەمبەرە وە دەفەرمووێت : (( ھەر کەسێک کردەوەیەک بکات فەرمانی ئێمەی لەسەر نەبێت ڕەت دەکرێتەو )) بەمە ئێمە لاوازی وتەی ئەوانە دەزانین کە ھەندێک ئەھلی زانست دەلێن : ئەگەر دوای نوێژی جەژن بدەیت بە زەکات دەچێت و باش نییە ، دەوترێ بە ئەوان : کوا بەلگە بۆ ئەوەی کە بە زەکات دەچێت ؟ پێغەمبەر سەلامی خوای لێ بێت فەرمانی کردووە بدرێت پێش ئەوەی خەلک بچێت بۆ نوێژ ، ئەگەر بدەیت دوای نوێژ ئەوە کردەوەیەکت کردووە پێغەمبەر فەرمانی نەکردووە ، بەلکو پێچەوانەی فەرمانییەتی ، ئەگەر کردەوەیەک بکرێت پێچەوانەی فەرمانی ڕەت دەکرێتەوە ، ھەروەھا فەرموودەی ابن عباس ھاتووە دەلێت : " من اداھا قبل الصلاة فهي زكاة مقبولة ، ومن أداها بعد الصلاة فهي صدقة من الصدقات " ئەمە دەقێکی ڕوون و ئاشکرایە .......)) شرح بلوغ المرام ج٦ لاپەڕە ١٩٥

پوختەی وەلامی زانایان :

(١) زەکاتی سەرفترە واجب دەبێت بە خۆرئاوابوونی کۆتایی ڕۆژی ڕەمەزان ، باشتریش وایە بدرێت پێش دەرچوونی خەلک بۆ نوێژی جەژن .

(٢) ھەر سێ مەزھەبەکان یەک دەنگن کە ڕوخسەت دراوە یەک ڕۆژ یان دوو ڕۆژ پێش جەژن بدەیت ، وتەی ڕاست ئەوەیە کە دەتوانی ڕۆژێک یان دوو ڕۆژ پێش جەژن بدەیت .

(٣) ھەر کەسێک زەکات بدات پاش نوێژی جەژن ئەوا زەکاتی سەرفترەی نەداوە و بەلکو بۆی بە خێر دەنووسرێت نەک زەکاتی سەرفترە .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ