پرسیار // ئایا دوو ڕەكاعەت نوێژی سونەت هەیە پێش نوێژی جومعە ؟
وەلام // جیاوازی هەیە لە نێوان زانایان سەبارەت سونەتی پێش جومعە دوو وتە هەیە :
یەکەم // هەندێك زانا دەلێن نوێژی جومعە وەك نوێژی نیوەڕۆ سونتە ڕواتبی لە پێش هەیە لە كات و ژمارە ، كە ئەمە وتەی حەنەفی و هەندێك شافعی یە ، بەلگە :
(۱) عبدالله كوری مسعود خوا لێی ڕازی دەفەرمووێت : پێغەمبەری خوا چوار ڕەکاتی پێش و پاش نوێژی جومعەی كردووە . رواە الترمذی .
(۲) پێغەمبەری خوا سەلامی خوا لێ بێت دەفەرموێت : (( لە نێوان هەموو دوو بانگێک نوێژێک هەیە .......)) رواە البخاری ( ٦۲۷ ) .
(۳) عبدالله كوری زوبەیر خوا لێی ڕازی بێت دەفەرموێت : (( هیچ نوێژێكی واجب نی یە ئیلا دوو ڕەكاعەتی لە پێشە )) رواە ابن حبان .
(٤) هەرواها لە فەرموودەی ابن عباس و ابن عمر دا هاتووە نوێژی كردوە لە پێش جومعە .
(٥) جابر خوا لێی ڕازی بێت دەفەرمووێت : (( پیاوێك هاتە مزگەوت پێغەمبەر سەلامی خوای لەسەر بێت وتاری دەدا لە رۆژی جومعە ، وتی : " نوێژت كردووە ئەی فلان ؟ " وتی : نەم كرووە ، ووتی : "هەستە دوو ڕەکاعەت بكە " ))
دەلێن ئەم دوو رەكاعەتە هی پێش جومعەی بووە .
(٦) قياس دەكەن لەسەر نوێژ نیوەڕۆ .
دووەم // زۆربەی زانایان دەلێن پێش نوێژی جومعە رواتب نییە ، كە ئەمە وتەی مالک و شافعی و حنابلە ، ...... هتد ، بە بەلگەی :
(۱) هیچ فەرموودەی ڕاست جێگیر نەبووە لە پێغەمبەر درودو سەلامی خوای لەسەر بێت بە وتە و كردەوە ، وە لە هاوەڵانیش جێگیر نەبووە .
(۲) نوێژی جومعە نوێژێكی سەربەخۆیە و نابێت قیاس بكەی لەگەل نوێژی نیوەڕۆ .
وەلام بۆ بەلگەکانی وتەی یەكەم :
(أ) فەرموودەی ابن مسعودو ابن عمر و ابن عباس هەمویان لاوازن .
(ب) ڕاستە لە نێوان هەموو دوو بانگێک یان پێش نوێژی واجب سونەت هەیە ، بەلام مەبەستی پێی بێجگە لە جومعەیە چونكە هیچ بەلگە نەهاتوون .
(ج) ئەو پیاوەی هاتۆتە مزگەوت پێغەمبەر سەلامی خوای لەسەر بێت پی وت نوێژ بكە مەبەستی پێ نوێژی تحیة المسجدە نەك سونەتی پێش جومعە .
(د) قیاس كردن لەسەر نیوەڕۆ لێک جیاوازن ، چونکە نوێژی جومعە نوێژێکی سەربەخۆیە .
زانايان دەلێن پێغەمبەری خوا سەلامی خوای لە سەر بێت سونەتی پێش نوێژی هەینی نەكردووە ، وە فەرمانیشی نەکردووە وە لە هاوەلانیش جێگر نەبووە كە دوو ڕەكاعەت سونەتی رواتبیان كردبێت .
نابێت سونەتی رواتبی نیوەرۆ بكەیت و لەڕۆژی جومعەدا و وەك جومعە حیساب بكەیت ، چونكە جومعە نیوەڕۆ نییە و بەلكو نوێژیكی سەربەخۆیە چەند ئەحكامی تایبەتی هەیە نابێت قیاس بكرێت لەسەر نیوەرۆ ، بەلام سونەتە نوێژ بكەی بە شێوەیەكی گشتی هەتا ئیمام دێت بۆ جومعە .
ابن تیمیە ڕەحمەتی خواتی لێ بێت دەفەرمووێت : (( ئەوەی نقل كراو بێت لە هاوەڵان ئەوەیە كاتێك دەهاتن بۆ مزگەوت لە روژی جومعە نوێژیان دەكرد كاتێك داخلی مزگەوت دەبوون هەبوو دە (۱٠ ) ڕەکاعەتی دەکرد ، وە هەبوو دوازدە (۱۲) ڕەکاعەتی دەکرد ، وە هەبوو هەشت (۸) دەكرد ، وە هەبوو كەمتری دەكرد ، لەبەر ئەوەی زۆرینەی زانایان لەسەر ئەوە یەك دەنگن كە پێش جومعە نوێژی سونەت نییە ، سونەت نییە دیاری كرا بێت بە كات یان ژمارە چونکە ئەمە بە وتە یان كردەوە لە پێغەمبەر سەلامی خوای لێ بێت جێگیر دەبێت ، ئەوەیان نە بە وتە نە بە كردەوە جێگر نەبووە ، كە ئەمە وتەی شافعی و مالکی وزۆرینەی هاوەلانی وتەی بە ناو بانگی ئەحمەدە ))
ابن عثیمین ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( نوێژی جومعە هیچ سونەتی لە پێش نییە ، بەلام ڕێگە پێدراوە بۆ ئەوەی دێتە مزگەوت سونەت بکات هەتا ئیمام ئامادە دەبێت ، .........)) مجموعە فتاوی ابن عثیمین ج۱٦
ابن باز ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( نوێژی جومعە سونەتی ڕواتبی لە پێش نییە کە ئەمە وتەی ڕاستی زانایانە ، بەلکو ڕێگە دراوە کاتێک موسلمان دێتە مزگەوت چەند ئارەزووی لێ بێت و بتوانێت نوێژ بکات لە هەموو دوو ڕەکاعەتێک سەلام بداتەوە ....... )) مجموعە فتاوی ابن باز
خەلکانێک ئێستا سونەتی جومعە دەکەن دوای بانگی یەکەمی جومعە ئەمە جێگای تێڕوانینە ، چونکە :
(١) سونەتی جومعە نییە کە ئەمە وتەی ڕاستە .
(٢) ئەگەر بلێی سونەتی جومعە ھەیە دەلێین دەبێت دوای بانگی دووەم بکەیت نەک دوای بانگی یەکەم ، چونکە لە سەردەمی پێغەمبەر سەلامی خوای لێ بێت یەک بانگ ھەبوو وە لە سەردەمی عوثمان بانگی دووەم زیاد کراوە و لە بازار بانگدراوە ھی یەکەم کە خەلکی مزگەوت گوێیان لە بانگی ناو بازاڕ نەدەبوو .
پوختەی وەلامی زانایان :
(۱) زۆربەی زانایان دەلێن پێش نوێژی جومعە سونەتی ڕواتبی نی یە وەك نیوەڕۆ .
(۲)هەر چوار مەزهەبەكان یەك دەنگن كە دوای نوێژی جومعە نوێژی سونەت هەیە .
(۳) پێش نوێژی جومعە كاتێك داخلی مزگەوت دەبیت سونەتە نوێژی سونەتی مطلق بكەیت هەتا ئیمام دێت بۆ وتار خوێندن .
(٤) ئەگەر بلێی سونەتی جومعەش ھەیە کە ڕاستیش نییە ئەوا دەبێت دوای بانگی دووەم بکرێت نەک یەکەم .
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ