دەقی وەڵام:

وەڵام: پیتەکانی مەد سێ پیتن (ا، و، ی)، دوو مەرجیان هەیە هەتا مەد دروست بێت:

١-دەبێت هەرسێکیان سکونیان لەسەر بێت.

٢-دەبێت پێش پیتی ئەلیف فەتحە بێت، وە پێش پیتی واو زەمە بێت، وە پێش پیتی یا کەسرە بێت.

مد فرعي: ئەویش ئەوەیە بەدوای پیتەکانی مەدەوە هەمزە یان سکون دێت (حروف المد+ همزة یان سکون).

مد فرعی دابەش دەبێت بۆ دوو بەش:

یەکەم: المد بسبب الهمزة: ئەویش ئەوەیە بەدوای پیتەکانی مەدەوە هەمزە دێت، ئەویش سێ جۆرە:

(١)المد الواجب المتصل: ئەویش ئەوەیە بەدوای پیتی مەدەوە هەمزە دێت، هەمزەکە نووساوە بە پیتی مەدەوە، بە قەد چوار حەرەکە یان پێنج حەرەکە درێژ دەکرێتەوە، وەک:

جاء، پیتی مەد لێرە ئەلیفە خۆی ساکنە، وە پێشەوە فەتحەی لەسەرە و بەدوای پیتی مەدەوە هەمزە هاتووە بە پیتی مەدەوە نووساوە.

(٢) المد الجائز المنفصل: ئەویش ئەوەیە بەدوای پیتی مەد هەمزە دێت، هەمزەکە نەنووساوە بە پیتی مەدەوە، بە قەد دوو یان چوار یان پێنج حەرەکە درێژ دەکرێتەوە، وەک: إني ءامنت، پیتی مەد لێرە یایە خۆی ساکنە، وە پێشەوەی کەسرەی لەژێرە و بەدوای پیتی مەدەوە هەمزە هاتووە بە پیتی مەدەوە نەنووساوە.

(٣)المد الصلة الصغری: ئەوەیە دەبێت هاء زەمەی لەسەر بێت یان کەسرەی لەژێر بێت، وە هەمزەی قەطعی بەدوای بێت، وە پێش و پاشی هاء متحرك بێت، بە قەد چوار یان پێنج حەرەکە درێژ دەکەیتەوە.

کەواتە مەرجەکانی مد الصلة الکبری:

١-دەبێت هاء متحرك بێت، وە حەرەکەی هاء دەبێت یان ضمە بێت یان کەسرە.

٢-دەبێت بەدوای هاء هەمزەی قەطع بێت نەك هەمزەی وەسل، هەمزەی قطع بەم شێوەیە: (ء،أ،إ)، هەمزەی وەسل بەم شێوەیە: (ٱ)

٣-دەبێت پیتی پێش هاء و پیتی پاش هاء متحرك بێت.

نموونە: وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَكُمْ.

مەرجەکانی مد الصلة الکبری تێدایە:

١-پیتی هاء متحرکە کەسرەی لەژێرە (آيَاتِهِ أَنْ).

٢- دوای پیتی هاء هەمزەی قەطع هاتووە (آيَاتِهِ أَنْ).

٣- پیتی هاء پێش و پاشی متحرکە، پێش پیتی هاء کەسرەیە، پاش پیتی هاء فەتحەیە (آيَاتِهِ أَنْ).

دووەم: المد بسبب السکون: ئەویش ئەوەیە بەدوای پیتەکانی مەدەوە سکون دێت، ئەویش دوو جۆرە:

(١)مد سکونە عارض: ئەمەش دوو جۆرە:

أ-المد العارض للسکون: ئەویش ئەوەیە پیتی مەد دێت لەسەر پیتی دوای مەد دەوەستیت، بە قەد ٢ یان ٤ یان ٦ حەرەکە درێژ دەکەیتەوە، نموونە:

قال، پیتی مەد هاتووە ئەیفە، وە پێش پیتی مەد فەتحەیە و لەسەر پیتی دوای مەد دەوەستیت، ئەگەر لەسەر نەوەستیت ئەم جۆرە مەدە دروست نابێت بەڵکو دەبێتە مەد ئەسلی و جۆرەکەشی مد طبیعي.

ب-المد اللین: ئەویش ئەوەیە پیتی مەد دێت لەسەر پیتی دوای مەد دەوەستیت، بەڵام پیتی مەد لێرە تەنها دوو پیتن (و،ی)، دەبێت خۆیان ساکن بن و پێشەوەی هەردوو پیتەکان فەتحەیان لەسەر بێت، بە قەد ٢ یان ٤ یان ٦ حەرەکە درێژ دەکەیتەوە نموونە:

ضیف، یوم، لێرە پێش واو و یا فەتحە هەیە و لەسەر پیتی دوای واو و یا دەوەستیت.

(٢)مد سکونە أصلي: ئەمەش دوو جۆرە:

أ-المد اللازم الکلمي: ئەمەش دوو جۆرە:

المثقل: ئەویش ئەوەیە بەدوای پیتی مەدەوە پیتێکی مشدد دێت، بە قەد ٦ حەرەکە درێژ دەکەیتەوە، نموونە:

الصآخة، لێرە بەدوای ئەلیفەوە شەدە هاتووە کە پیتی (خ) یە.

المخفف: ئەویش ئەوەیە بەدوای پیتی مەدەوە پیتێکی مشدد ناهێت، بە قەد ٦ حەرەکە درێژ دەکەیتەوە، نموونە:

ءآلئان، لێرە بەدوای پیتی ئەلیفەوە شەدە نەهاتووە کە پیتی (ل)ە.

ب-المد اللازم الحرفي: ئەمەش دوو جۆرە، هەرووکیان بە قەد شەش حەرەکە درێژ دەکرێنەوە:

المثقل: پیتی سەرەتایی قورئان ئەگەر إدغام دروست بوو دەبێتەوە شەدە، نموونە:

الم، بەم شێوەیە دەخوێنیتەوە: ئەلیف لام میم، لەنێوان پیتی لام و میم إدغام ڕوودەدات دەبێتە شەدە، بەم شێوەیە دەخوێنیتەوە: لامیم.

المخفف: پیتی سەرەتایی قورئان ئەگەر إدغام دروست نەبوو نابێتە شەدە و پێی دەڵێن مخفف، نموونە:

الر، بەم شێوەیە دەخوێنیتەوە: ئەلیف لام ڕا، لەنێوان پیتی لام و ڕا إدغام ڕوونادەدات نابێتە شەدە، بەم شێوەیە دەخوێنیتەوە: ئەلیف لام ڕا.