دەقی وەڵام:

وەڵام: جیاوازی هەیە لە نێوان زانایان سەبارەت بە حوکمی سوجدەی سەهو سێ وتە هەیە:

یەکەم : هەندێک زانا دەلێن سونەتە ، کە ئەمە وتەی شافعی.

دووەم: هەندێک زانا دەلێن ئەگەر کەم بوون کەوتە ناو نوێژ لە کردەوەدا ئەوە واجبە سوجدەی سەهو ببات، بەلام ئەگەر زیادە کەوتە ناو نوێژ سونەتە ببەیت ، کە ئەمە وتەی مالک.

سێیەم: هەندێک زانای تر بۆ ئەوە چوون سوجدەی سەهو واجبە، کە ئەمە وتەی حەنەفی و حەنابلە و وتەیەکە لە وتەکانی مالک و ثەوری و ابن منذر و ابن حزم و ابن تیمییە و ابن باز و ابن عثیمینە، بەڵگە:

(١)عنِ ابنِ مسعودٍ رَضِيَ اللهُ عَنْه، قال: صلَّى بنا رسولُ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم صلاةً زاد فيها، أو نقَصَ منها، فلمَّا أتَمَّ قُلْنا: يا رسولَ الله، أحَدَثَ في الصَّلاةِ شيءٌ؟ قال: فثَنَى رِجْلَه فسَجَدَ سَجدتَينِ، ثم قال: (لو حَدَثَ في الصَّلاةِ شيءٌ لأخبرتُكم به، ولكِنْ إنَّما أنا بَشَرٌ، أَنْسَى كَما تَنْسَونَ، فإذا نَسيتُ فذَكِّروني، وإذا أَحَدُكم شكَّ في صَلاتِه فلْيتَحرَّ الصوابَ ولْيَبنِ عليه، ثمَّ لْيَسجُدْ سَجدتينِ). رواه البخاري (401)، ومسلم (572).

(٢)عن أبي سعيدٍ الخُدريِّ رَضِيَ اللهُ عَنْه، قال: قال رسولُ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم: (إذا شَكَّ أحدُكم في صَلاتِه، فلمْ يَدْرِ كم صَلَّى؛ ثلاثًا أم أربعًا؟ فلْيَطْرَحِ الشَّكَّ، ولْيَبْنِ على ما اسْتَيقَنَ، ثم يَسجُدْ سَجدتينِ قَبلَ أنْ يُسلِّمَ، فإنْ كانَ صلَّى خمسًا، شفَعْنَ له صلاتَه، وإنْ كانَ صلَّى إتمامًا لأربعٍ، كانتَا ترغيمًا للشَّيطانِ). رواه مسلم (571).

(٣)عن أبي هُرَيرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْه، أنَّ رسولَ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم قال: (إنَّ أحدَكم إذا قامَ يُصلِّي جاءَه الشَّيطانُ فلَبَس عليه حتَّى لا يَدْري كمْ صَلَّى، فإذا وَجَدَ أحدُكم ذلِكَ، فلْيَسجُدْ سَجدتينِ وهو جالسٌ). رواه البخاري (1232)، ومسلم (389)

ابن رشد دەفەرمووێت: (جیاوازی هەیە لە سوجدەی سەهو ئایا واجبە یان سونەتە؟

-شافعی بۆ ئەوە چووە کە سونەتە.

-ئەب حەنیفە بۆ ئەوە چووە واجبە، بەلام نالێت مەرجی دروستی نوێژە.

-ئیمام مالک جیاوازی خستۆتە نێوان سوجدەی سەهو بۆ کردەوەی نوێژ و بۆ وتەکانی نوێژ، وە جیاوازی خستۆتە نێوان کەم بوون لەناو نوێژ و زیاد بوون لە ناو نوێژ، دەلێت: سوجدەی سەهو بۆ کردەوەی کەم بوو واجبە ببیەت "واتە ئەگەر کەم و کورتی کەوتە ناو نوێژ دەبێت سوجدە ببەیت"، لەلای ئەو مەرجی دروستی نوێژە، وە لێی نقل کراوە سوجدەی سەهو بۆ کەم بوون واجبە "واتە: چ کردەوە بێت یان وتە"، وە سوجدەی سەهو بۆ زیادە سونەتە). بدایة المجتهد و نهایة المقتصد (١/١٩٥).

ابن تیمییە ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت: (بەردەوام بوونی پێغەمبەر درود و سەلامی خوای لێ بێت لەسەر بردنی سوجدەی سەهو، وە جەخت کردنەوە لەسەر سوجدەی سەهو و هیچ جار تەرک نەکردنی سوجدەی سەهو ئەگەر ڕووی دابێت بەلگەیەکی ڕوون و ئاشکرایە کە واجبە سوجدەی سەهو ببردرێت، کە ئەمە وتەی زۆربەی زانایانە، وتەی ماک ئەبو حەنیفە و ئەحمدە، ئەوانەی دەلێن سونەتە بەلگەیەکی بەهێز و نزیکیان لا نییە) مجموعە فتاوی ابن تیمیە (٢٣/٢٧-٢٨).

ابن باز ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت: (سوجدەی سەهو واجبە، چونکە پێغەمبەر صلی اللە علیە وسلم فەرمانی کردووە بە سوجدە بردن) فتاوى نور على الدرب (9/365).

زانایانی اللجنة الدائمة دەڵێن: (سوجدەی سەهو واجبە لەسەر ئیمام و کەسانی تر، ئەگەر سەهوی کرد لەناو نوێژ لە تەرک کردنی واجب یان کردەوەیەکی قەدەغەکراو) فتاوى اللجنة الدائمة- المجموعة الأولى (7/126).

وتەی ڕاست وتەی زۆربەی زانایانە کە سوجدەی سەهو واجبە، چونکە:

(۱) چەندین فەرموودە هاتوون فەرمانی کردووە بە بردنی سوجدە کاتی ڕوودانی هەلە، بەلگەیە ئەسلی فەرمان کردن بۆ واجبی یە.

(۲) پێغەمبەر صلی اللە علیە وسلم بە کردەوە هیچ جار وازی لە بردنی سوجدەی سەهو نەهێناوە، ئەگەر سونەت بوایا یەکجار سوجدەی سەهوی تەرک دەکرد.