دەقی وەڵام:

وەلام // جیاوازی هەیە لە نێوان زانایان سەبارەت سوجدەی قورئان خوێندنەوە ئایا واجبە یان سونەتە ، دوو وتە هەیە :

یەکەم : هەندێک زانا دەلێن واجبە ، کە ئەمە وتەی حنفی ، وتەیەکە لە وتەکانی احمد ، ابن تیمیە ، هەروەها ئیمام احمد وتەی هەیە لەناو نوێژ واجبە لە دەرەوەی نوێژ سونەتە ، .....هتد ، بەلگە :

(۱) خوای گەورە دەفەرمووێت : (( ٳذا تتلی علیه ایات الرحمان خروا سجدا وبكیا )) [ مریم : ٥٨ ] .

واتە : ئەمانە هەر کات ئایەتەکانی خوای گەوره بەسەرا دەخوێنرایەوە ، بە پەلە دەکەوتنە سەر خاک و سوجدەیان دەبرد .

ئەم ئایەتە بەشێوەی خەبەر باس کراوە مەبەست پێ فەرمانە ، کە لە زمانی عەرەبی زۆرجار خەبەر دێت مەبەست پێی فەرمانە ، وە زۆر جاریش هەیە خەبەر دێت هەر مەبەست پێی خەبەرە .

(۲) عن ابي هریرة رضی الله عنه قال : قال رسول اللە صلی الله علیه وسلم : (( ٳذا قرٲ ابن ادم السجدة فسجد اعتزل الشیطان یبكي ، یقول : یا ویلە ، وفي روایة : ( یا ویلي ) ٲمر ابن ادم بالسجود فسجد فلە الجنة ، و ٲمرت بالسجود فٲبیت فلي النار )) رواە مسلم (۱۳۳) .

لەم فەرموودەیە دەلێت : فەرمان بە نەوەی ئادەم کراوە بۆ سوجدە بردن ، ئەمە بەلگەیە سوجدەی قورئان خوێندنەوە واجبە هەروەک چۆن سوجدە بۆ ئادەم واجب بوو ، چونکە لە هەردووکیان فەرمانی تێدایە .

(۳) خوای گەورە دەفەرمووێت : (( وٳذا قرئ القرءان لایسجدون )) واتە :کاتێک قورئان بەسەریان دەخوێندرا سوجدەیان نەدەبرد .

ئەمە بەلگەیە سوجدە نەبردن خصالی كافرەکانە .

بەلام ابن عثیمین ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( مەبەست لەم ئایەتە زەلیل بوون و ملکەچ بوونە ، چونکە خوای گەورە نەی وتووە : واذا قرئ علیهم ایة سجدة ، بل قال : ( واذا قرئ علیهم القرءان لایسجدون ) وە ئەوەی زانراوە بە بەلگە و یەک دەنگی هەموو زانایان هەر جارێک قورئان بخوێنرێت واجب نییە سوجدە ببردرێت ...... )) شرح بلوغ المرام ج٤ لاپەڕە ۱۱٥

دووەم : زۆربەی زانایان دەلێن سوجدەی قورئان خوێندن سونەتە ، کە ئەمە وتەی مالک ، شافعی ، وتەی بەناوبانگی احمدە ، ابن عثیمین ، .....هتد ، بەلگە :

(۱) عن عمر رضی الله عنه قال : (( یٲیها الناس ٳنا نمر بالسجود ، فمن سجد فقد ٲصاب ، ومن لم یسجد فلا ٳثم علیه )) رواە البخاری (۱۰۷۷) .

واتە : ئەی خەلکینە ئێمە سوجدەی قورئان خوێندنەوە دەبەین ، هەر کەسێک سجودە ببات ئەوە ڕاستیی پێکاوە و پاداشت بۆی هەیە ، هەر کەسێک سوجدە نەبات ئەوە تاوانی لەسەر نییە .

لێرە عمر بە ڕوون ئاشکرایی دەلێت : هەر کەسێک سوجدە نەبات تاوانی لەسەر نییە ، ئەمە بەلگەیە کە سونەتە .

هەروەها لە پێش هەموو هاوەلان ئەمەی وت ئەگەر یەک هاوەل پێی واجب بوایا باسی دەکرد ، ئەمە بەلگەیە کە هاوەلان هەموویان یەک دەنگن کە سونەتە .

(۲) عن زید بن ثابت رضی الله عنه قال : (( قرٲت علی النبي صلی الله علیه وسلم النجم فلم یسجد فیها )) متفق علیە ، واتە : سورەتی نەجمم خوێندەوە بۆ پێغەمبەر سەلامی خوای لێ بێت ، سوجدەی قورئانی نەبرد .

ئەگەر واجب بوایا سوجدەی دەبرد یان فەرمانی بە زید دەکرد سوجدە ببات .

ئیمام النووی ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( ڕایی ئێمە ئەوەیە کە سوجدەی قورئان خوێندنەوە سونەتە نەک واجب ، ئەمە وتەی زۆربەی زانایانە )) المجموع ج۳ لاپەڕە ٥٥۷

وتەی ڕاست وتەی زۆربەی زانایانە کە سوجدەی قورئان خوێندنەوە سونەتە .

هەروەها زانایان دەلێن دروستە ئافرەت سوجدە ببات بێ حیجاب ، چونکە وەک زیکر حساب دەکرێت نەک نوێژ .

زانایانی اللجنة الدائمة دەلێن : (( باشتر وایە ئافرەت کاتێک سوجدەی قورئان خوێندنەوە دەبات لەچکەی لەسەر بێت ، ئەگەر سوجدە ببات بێ لەچکە ئومێدمان وایە هیچی لەسەر نەبێت ، چونکە سوجدەی قورئان خوێندنەوە حوکمی نوێژی نییە ، بەلکو خۆ زەلیل کردن و نزیک کردنەوەیە لە خوا وەک زیکر و کردەوەکانی تری باش )) فتاوی اللجنة الدائمة ج۷ لاپەڕە ۲٦۳

سەبارەت بە زیکری ناو سوجدی قورئان وەک سوجدەی نوێژ هەمان زیکر دەخوێنی ، وە فەرموودە هاتووە زیکری تریشی خوێندووە .

عائشە دەلێت : پێغەمبەر سەلامی خوای لێ بێت لە سوجدەی قورئان لە شەودا دەیووت : (( سجد وجهي للذی خلقه و شق سمعه وبصره بحوله و قوته )) اخرجە ابو داود (۱٤۱٤) ، والترمذی ( ٥٨۰)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ