دەقی وەڵام:

وەلام // جیاوازی هەیە لە نێوان زانایان سەبارت بە تەحیات خوێندن دوو وتە هەیە :

یەکەم / هەندێک زانا دەلێن سوجدەی سەهو ئەگەر دوای سەلام بێت تەحیات دەخوێنی پاشان سەلام دەدەیتەوە ، كە ئەمە وتەی بەناوبانگی حنابلە ، مالکی ، حنفی ..... هتد ، بەلگە:

(۱) عن عمران بن حصین رضی الله عنها أَن النبى صلى الله عليم وسل : (( صلى بهم فَسَهَا فسجد سجدتين، ثم تشهد، ثم سلم )) رواە ابوداود (١٠٣٩)، والترمذى (٣٩٠) .

واتە : پێغەمبەر سەلامی خوای لێ بێت نوێژی بەهاوەڵان کرد و سەهوی کرد ، دوو سوجدەی سەهوی برد و پاشان تەحیاتی خوێند پاشان سەلامی داوە .

ئەم فەرموودەیە ڕوون و ئاشکرایە کە تەحیات دەخوێنرێت بۆ سوجدەی سەهو ئەگەر دوای سەلام دانەوە بوو .

دووەم / هەندێک زانا دەلێن سوجدەی سەهوی دوای سەلام تەحیات ناخوێنریت ، کە ئەمە وتەی ئەوزاعی، شافعی، ابن تیمیە، ابن عثیمین ، ..... هتد ، بەلگە :

(۱) عمران بن حصین دەلێت : پێغەمبەر سەلامی خوای لێ بێت نوێژی عصر کرد و سەلامی دایەوە لە ڕەکاعەتی سێیەم ، پاشان چووە ماڵەوە ، پیاوێک هەستا پێیان دەوت الخرباق ، وە دەستەکانی درێژ بوون وتی : ئەی نێردراوی خوا ، ئەو پیاوە سەهو کردنی نوێژی ئێوارەی بۆی باس کرد، پیغەمبەر دەرچوو توڕەبوونی پێوە دیار بوو ، جلی خۆی رادەکێشا هەتا گەیشتە خەڵک وتی : (( ئەمە ڕاست دەکات ؟)) هاوەلان وتیان : بەلێ ، یەک ڕەکاعەتی تری کرد پاشان سەلامی داوە ، پاشان دوو سوجدەی برد پاشان سەلامی داوە . رواە مسلم (۲۲۱)

زانایان دەلێن ئەم فەرموودەیە ڕوون و ئاشکرایە کە تەحیات ناخوێندرێت .

وتەی ڕاست وتەی دووەمە کە تەحیات ناخوێندرێت چونکە فەرموودەی عمران بن حصین کە رواە ابوداودە فەرموودەکە لاوازە .

ابن المنذر لە کتێبی الأوسط ج۳ لاپەرە۳۱۷ دەلێت : ریوایەتی باسی تەحیات دەکات شاذە ، هەروەها ان حجر عسقلانیش لە فتح الباری دا ج۳ لاپەرە۹۹ هەمان قسە دەکات کە شاذە ، هەروەها بەیهەقیش لە السنن الکبری ج۲ لاپەرە ۳٥٥ دەلێت فەرموودەکە شاذة .

ابن عبدالبر ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( تەحیات خوێندن بۆ سوجدەی سەهو هیچ فەرموودەی ڕاست نقل نەکراوە لە پێغەمبەرەوە سەلامی خوای لێ بێت ))الاستذكار ج٤ لاپەڕە ۳۸۲

ئیمام النووی ڕەحمەتی خوای لی بێت دەفەرمووێت(( هیج فەرموودەی ڕاست لە پێغەمبەرەوە جێیگیر نەبووینە )) المجموع ج٤ لاپەڕە ۱٥۷

پووختەی وەلام زانایان :

سوجدەی سەهو دوای سەلام دانەوە تەحیات خوێندنی لەگەل نییە . واللە ٲعلم

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ