دەقی وەڵام:

وەڵام : جیاوازی ھەیە لەنێوان زانایان سەبارەت بە وەڵام دانەوەی بانگ ، دوو وتە ھەیە :

یەکەم : ھەندێک زانا بۆ ئەوە چوون وەڵام دانەوەی بانگ واجبە ، کە ئەمە وتەی ظاهری و ھەندێک پێشینەکانە ، بەڵگە :

(١) عن عبدِ اللهِ بنِ عمرٍو رَضِيَ اللهُ عَنْهما ، أنَّ رسولَ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم قال : (( إذا سَمِعتُم المؤذِّنَ فقُولوا مثلَ ما يقولُ )) رواه مسلم (٣٨٤) .

پێغەمبەر درود و سەلامی خوای لێ بێت فەرمانی کردووە ، ئەصلی فەرمان کردن بۆ واجبی یە .

دووەم : زۆربەی زانایان بۆ ئەوە چوون وەڵام دانەوەی بانگ سونەتە ، کە ئەمە وتەی ھەر چوار مەزھەبەکانە ، بەڵگە :

(١) عن عبدِ اللهِ بنِ عمرٍو رَضِيَ اللهُ عَنْهما ، أنَّ رسولَ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم قال : (( إذا سَمِعتُم المؤذِّنَ فقُولوا مثلَ ما يقولُ )) رواه مسلم (٣٨٤).

لەم فەرموودەیە فەرمان کراوە بە وەڵام دانەوەی بانگ ، بەڵام فەرموودەی تر ھاتوون ئەم فەرمان کردنە بۆ سونەتە نەک واجب بێت .

(٢) عن ثَعلبةَ بن أبي مالكٍ القُرَظيِّ، أنَّه أخبره أنَّهم كانوا في زمانِ عُمرَ بن الخطَّاب، يصلُّون يومَ الجُمُعة، حتى يخرُجَ عُمَر، فإذا خرَج عُمَرُ، وجلس على المِنْبَر، وأذَّن المؤذِّنونَ - قال ثعلبةُ - جلَسْنا نتحدَّث، فإذا سكَت المؤذِّنون وقام عمرُ يخطُب، أنصَتْنا، فلم يتكلَّم منَّا أحدٌ . أخرجه مالك (1/ 103) (7)، والشافعي في ((الأم)) (1/227)، والطحاوي في ((شرح معاني الآثار)) (2174)، والطبراني في ((مسند الشاميين)) (3229)، والبيهقي في ((السنن الكبرى)) (5684) صححه النووي في ((الخلاصة)) (2/808)، وقال الذهبي في ((المهذب)) (3/1123): فيه ثعلبة احتج به البخاري. وصحَّح إسناده العيني في ((نخب الأفكار)) (6/48)، وقال الألباني في ((تمام المنة)) (ص 399): له متابِع، إسنادُه صحيح

ئەگەر وەڵام دانەوەی بانگ واجب بوایا ھاوەڵان دانەدەنیشتن و قسەیان نەدەکرد .

(٣) عن أنس بن مالكٍ رَضِيَ اللهُ عَنْه قال : (( كان رسولُ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم يُغِيرُ إذا طَلَع الفجرُ ، وكان يَسْتَمِعُ الأذانَ ، فإن سَمِعَ أذانًا أَمْسَك ، وإلا أَغارَ ، فسَمِعَ رجلًا يقولُ : الله أكبرُ الله أكبرُ . فقال رسولُ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم : على الفِطْرَةِ ، ثم قال : أشهدُ أَنْ لا إلهَ إلا الله أشهدُ أَنْ لا إلهَ إلا الله. فقال رسولُ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم : خرَجْتَ مِن النارِ. فنظروا فإذا هو راعي مِعْزًى )) رواه مسلم (٣٨٢).

پێغەمبەر درود و سەلامی خوای لێ بێت گوێی لە بانگ بوو قسەی تری کرد ، بەڵگەیە وەڵام دانەوەی بانگ سونەتە واجب نییە .

(٤) عَنْ مَالِكِ بنِ الْحُوَيْرِثِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ : قَالَ لَنَا النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : (( إِذَا حَضَرَتِ الصَّلاةُ فَلْيُؤَذِّنْ لَكُمْ أَحَدُكُمْ )) الْحَدِيثَ، أَخْرَجَهُ السَّبْعَةُ.

ئەم فەرموودەیە بەڵگەیە وەڵام دانەوەی بانگ سونەتە ، چونکە مقامەکە مقامی فێرکردنە باسی وەڵام دانەوەی بانگی نەکردووە .

ابن قدامة ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( سونەتە ئەوەی گوێ لە بانگ دەبێت وەک بانگدەر بڵێت ، نەم زانیووە جیاوازی ھەبێت لەنێوان ئەھلی عیلم بۆ سونەتی وەڵام بانگ دانەوە . )) المغنی (٣٠٩/١) .

ابن عثیمین ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەفەرمووێت : (( جیاوازی ھەیە لەنێوان زانایان ڕەحمەتی خوایان لێ بێت ، ھەندێک دەڵێن : واجبە ، چونکە ئەصل لە فەرمان کردن بۆ واجبی یە ، ئەمە مەزھەبی ئەھلی ظاهره .

بەڵام زۆربەی زانایان بۆ ئەوە چوون واجب نییە ، بەڵگە : پێغەمبەر درود و سەلامی خوی لێ بێت بە مالکی کوڕی حووەریث و ئەوانەی لەگەڵی دا بوون فەرمووی : " إِذَا حَضَرَتِ الصَّلاةُ فَلْيُؤَذِّنْ لَكُمْ أَحَدُكُمْ " ، ئەی فەرموو : وەڵامی بانگ بدەنەوە ، ئەگەر واجب بوایا باسکردنی تاخیر نەدەکرد بۆ کاتێکی تر ، چونکە مقامەکە مقامی فێرکردن بوو ، ئەگەر واجب بوایا حاجەت پێویستی دەکرد باسی بکات ، ئەمە وتەی ڕاستە وەڵام دانەوەی بانگ واجب نییە ، بەڵام سونەتێک نابێت مرۆڤ تەرکی بکات . )) فتح ذي الجلال والإكرام ج۲ لاپەڕە ١٩٥ .

———————————————————

Www.ferdaws.net