پرسیار // ئایا نییەت مەرجە بۆ دەست نوێژ و خۆشۆردنی لەش گرانی ؟
وەلام // جیاوازی هەیە لە نێوان زانایان سەبارەت بە نییەت ، سێ وتە ھەیە :
یەکەم / زۆربەی زانایان دەلێن نییەت مەرجە بۆ دەست نوێژ و خۆشۆردن و تەیەمموم ، واتە ئەگەر نییەتی لە گەڵ نەبێت دەست نوێژ و خۆشۆردنی بەتالە هەروەک ئەوە وایە دەست نوێژی هەلنەگرتبێت ، کە ئەمە وتەی ئیمام مالک و شافعی و احمدە .......
دووەم / هەندێک زانا دەلێن نییەت مەرج نییە بۆ دەست نوێژ و خۆشۆردن و تەیەمموم ، ابن منذر دەلێت ئەمە وتەی الاوزاعی و الحسن بن صالحه .
سێیەم / هەندێک زانا دەلێن نییەت مەرج نییە بۆ دەستنوێژ و خۆشۆردن ، بەلام بۆ تەیەمموم نییەت مەرجە ، کە ئەمە وتەی ابو حنیفە و وتەیێکە لە وتەکانی الٲوزاعی .
بەلگەی ئەوانەی دەلێن نییەت مەرج نییە :
(١) خوای گەورە دەفەرمووێت : (( ٳذا قمتم الی الصلاة فاغسلوا وجوهكم )) [ المائدە : ٦ ] .
واتە : ئەگەر ئێوە ویستان هەستن بۆ نوێژ دەم و چاوتان بشۆن ، لەم ئایەتە باسی نیەتی نەکردووە ، ئەگەر نییەت مەرج بوایا باسی دەکرد .
(٢) چەندین فەرموودە هاتوون باسی دەست نوێژ و خۆشۆردن کراوە هیچ باسی نییەتیان نەکردووە ، ئەگەر نییەت مەرج بوایا باس دەکرا و یەک فەرموودە بەڕوون و ئاشکرای دەهات .
(٣) دەست نوێژ وەسیلەیە وە نوێژ مقاصده ، دەست نوێژ وەسیلەیە بۆ نوێژ وە وەسیلەکان پێویستیان بە نییەت نییە ، بەلکو مقاصد پێویستی بە نییەتە کە نوێژە ، هەروەک لادنی پیسای کە پێویستی بە نییەت نییە .
ووتەی ڕاست وتەی زۆربەی زانایانە کە نییەت مەرجە بۆ دەست نوێژ و خۆشۆردن و تەیەمموم ، بەلگە :
(١) خوای گەورە دەفەرمووێت : (( اذا قمتم الی الصلاة فاغسلوا وجوهكم ...)) [ المائدە : ٦ ] .
واتە : ئەگەر هەستان بۆ نوێژ دەم چاوتان بشۆن بۆ نوێژ ، ئەمە ئاماژەی بۆ نییەت کردووە .
(٢) فەرموودەی عومەر دەفەرمووێت : (( انما الاعمال بالنیة ...)) متفق علیە ، ( انما) اداة الحصر ، ئەمە بەلگەیە هەموو کردەوەیەک دەبێت نییەتی لە گەل بێت .
(٣) چەندین ئایەت و فەرموودە هاتوون ئاماژەیان بۆ نییەت کردووە .
زانایان دەلێن یەکێک لە تناقضەکانی ابو حەنیفە ئەوەیە دەلێت نییەت مەرجە بۆ تەیەمموم بەلام مەرج نییە بۆ دەست نوێژ ، کەچی تەیەممومیش وسیلەیە بۆ نوێژ وەک دەست نوێژ ، وە بەدیلی دەست نوێژە .
ئەگەر بلێن تەیەمموم فەرعە لە دەست نوێژ ، نابێت وەک یەکتر حساب بکەین چونکە فرع و ئەسل نابێت یەک حوکمیان هەبێت ، دەلێین :
(١) تەیەمموم فرع نییە لە دەست نوێژ ، فەرع لە شتێک وەرگیراوە ، بەلکو تەیەمموم بەدیلی دەست نوێژە .
ئەگەر بلێن تەیەمموم هەندێک جار بەدیلی بێ دەست نوێژییە و هەندێک جار بۆ لەشگرانییە ، دەبێ نییەتی لەگەڵ بێت بۆ جیاکردنەوەیان ، دەلێین ئەمە ڕاست نییە :
(١) چونکە ئەگەر یەکێک لەش گران بێت ، هەلەی کرد تەیەممومی هەلگرت وای زانی بێ دەست نوێژ بوو ، واتە تەیەممومی هەلگرت بۆ بێ دەستی نوێژی کەچی بە جنابەت بوو ، زانایان دەلێین تەیەممومی دروستە اجماع هەیە.
(٢) دەلێین دەست نوێژیش جار هەیە بۆ میز کردن هەلدەگریت یان نووستن یان .....
ئەگەر بلێن تەیەمموم لەزمانەوانیدا بە مانای مەبەست دێت ، دەلێین مەبەست پێی القصد الصعید .
پوختـــەی وەلامــــی زانــــایـــــان :
(١) نییەت مەرجە بۆ دەست نوێژ و خۆشۆردن و تەیەمموم .
(٢) هەر کەسێک ئەندامەکانی دەست نوێژ بشوات نییەتی دەست نوێژ هەلگرتنی نەبێت ، بەلکو بۆ فێنک بوونەوە بێت یان هەر مەبەستێکی تر دەست نوێژی بەتالە ، وە خۆشۆردن و تەیەممومیش بەهەمان شێوە .
(٣) نییەت هێنان بە دەم نابێت بەلکو بە دڵە .
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ